Marjon de Klijn en Barbara Gassmann

Herdenking Schoorl

Op 11 juni vond de herdenking plaats in Kamp Schoorl. Er werden diverse toespraken gehouden. Door leerlingen van basisschool Teun de Jager werden zelfgemaakte gedichten voorgedragen.

Toespraak door de heer Bauwe van Dijk, namens het Comité Kamp Schoorl

Dames en heren, jongens en meisjes.
Herdenken is een indringende bezigheid. Enerzijds leven we nu in vrede en bevinden we ons in dit rustgevende landschap, anderzijds hebben we de getuigenissen van de onvoorstelbare verschrikkingen van een oorlog, van honger, angst en onvrijheid.
In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog bivakkeerden ongeveer 50 joodse vluchtelingen uit Duitsland en Oostenrijk in het Doopsgezind Broederschaps-huis dat ongeveer 400 meter verderop ligt. Een soort AZC dus. Zij moesten vertrekken om plaats te maken voor Nederlandse soldaten die hier een legerkamp gingen bouwen. Dat kamp kwam gereed in november 1939 en werd in 1947 weer grondig afgebroken.

In zijn boek Kamp Schoorl heeft auteur Albert Boer die acht jaar uitvoerig beschreven.

Na de Duitse inval werden hier onder meer buitenlanders geïnterneerd.

Echter, in het weekeinde van 22 en 23 februari 1941 voerden de Duitsers per legertrucks een grote groep joodse jongemannen aan. Opgepakt bij een razzia in Amsterdam. Vernederd en mishandeld werden ze de donderdag daarop op de trein gezet met uiteindelijke bestemming het verschrikkelijke concentratie-kamp Mauthausen in Oostenrijk. Op de trein van 07.10 uit Alkmaar. Een ooggetuige verhaalde later in De Duinstreek hoe een lange stoet van 389 jongens door gewapende Ordnungspolizei met veel geschreeuw en handtastelijkheden langs de kaartjescontrolepost werd gedreven. Zijn indruk was dat ze toen nog niet beseften wat hen te wachten stond.

Op 11 juni 1941 kwam een tweede groep joodse jongemannen aan. Opgepakt bij weer een razzia in Amsterdam. Veertien dagen later werden ook zij naar Mauthausen gedeporteerd. Allen opgepakt, alleen omdat ze joods waren. Van de bijna 700 joodse jongvolwassenen hebben er slechts twee de oorlog overleefd.

Tot oktober 1941, toen Kamp Amersfoort de functie van Schoorl overnam, zijn hier meer dan 600 communisten en mensen met linkse socialistische sympathieën, achter prikkeldraad opgesloten. Opgepakt, omdat hun politieke mening indruiste tegen het Duitse Nationaalsocialisme. Van deze mannen en vrouwen zijn er zeker 250 niet teruggekeerd van hun lijdensweg in concentratiekampen.

Die amper 9 maanden als doorgangskamp, maakt dat Schoorl een schakel is geweest in de Duitse moordmachine.

Een halve eeuw later is op initiatief van de Vriendenkring Mauthausen dit monument opgericht. Samen met de gemeente heeft het comité later het stokje van de Vriendenkring overgenomen. De drijvende kracht achter het initiatief was de verzetsvrouw Mirjam Ohringer. Als eerbetoon is na haar overlijden hier een wintereik geplant, met plaquette.

Helaas is vorig jaar, een maand na haar voordracht als gastspreker Evelien Gans onverwacht overleden. Zij was een strijdbare persoonlijkheid.  Onvervaard mengde zij zich in het publieke debat. Zij deed wetenschappelijk onderzoek naar antisemitisme rond de bevrijding, naar Jodenhaat in deze tijd en onderzocht het verschijnsel stereotypen. Haar boeken en publicaties nodigen uit tot lezen.

De gedenksteen leidt onze gedachten naar hen die hier de poort verlieten en daarna zijn omgebracht door mensen die de naam van mens onwaardig zijn.

Het monument spreekt ons als het ware aan om betekenis te geven aan het leed en de pijn die samenhangen met deze plek.

Hoe kunnen we dat doen? Welnu, door bijvoorbeeld scherp te blijven op aantastingen van onze democratische rechtsstaat, door goed burgerschap te betrachten, door minderheden niet af te schilderen als een bedreiging, en, heel belangrijk, door om te zien naar de mensen om ons heen.

Kortom, laat dit monument, deze steen om te herdenken, mede een ijkpunt zijn waarop we ons moreel kompas in een gecompliceerde werkelijkheid kalibreren.

Schoorl, 11 juni 2019

Leerlingen van basisschool Teun de Jager

Liselot Prins

Gedicht van Liselot Prins

Kamp Schoorl
Geprikkeld door het prikkeldraad voor school in mijn vizier
Herinneringen aan Kamp Schoorl, het was hierOorlog, discriminatie, mishandeling en haat
Ik kijk weer naar het prikkeldraad
Het lijden wat oorlog met mensen doet, is te groot om te begrijpen
De bomen die ik ook hier zie staan
Hebben al die ellende kunnen doorstaanZij hebben de wanhoop en de angst gezien
Ik luister naar de bladeren, zij fluisteren zacht en blijven herinneren aan die tijd
In gedachten raak ik de weg een beetje kwijt
De takken vertellen het verhaal
De angst, pijn en verdriet, het was er allemaal
De stam is sterk en probeert de pijn te verzachten
Wat waren dit voor een afschuwelijke machten?Onschuldige mensen, niet wetend wat hun lot zal zijn
Het maakt mij, als ik er aan denk, heel klein
Een schuilplaats was er niet, er was alleen maar veel verdriet
De wortels van de boom vangen de tranen op en zullen dit blijven doen
Zo blijf ik denken aan de oorlog van toen
De bomen en het prikkeldraad in Schoorl vertellen ons het verhaal
Wij mogen dit nooit vergeten allemaal.

Gaby Bernardina

Gedicht van Gaby Bernardina

Mensen werden hier heen gebracht omdat ze anders zijn
Niet weten wat er gaat gebeuren, is niet fijn
En altijd in spanning wachten wat er gaat gebeuren
Langzaam krijgt je leven andere kleuren
En altijd denken aan ontsnappen dat zat er niet in
Als je niet was wat door de nazi’s werd geloofd
Werd je zo van je vrijheid beroofd
Mijn boodschap is: wat je ook bent en wat je ook gelooft je bent een mens
En dit mag nooit meer gebeuren.

foto’s habro, fotografie Hans Brouwers